خبرگزاری مهر -گروه دین و آئین: آیت الله محمدتقی مصباح یزدی فقیه، فیلسوف، مفسر قرآن و از اندیشمندان و اساتید حوزه علمیه قم بود. تأسیس و ریاست مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، عضویت در مجلس خبرگان رهبری در دوره‌های مختلف، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شورای عالی انقلاب فرهنگی و ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت بخش‌هایی از کارنامه علمی و عملی این استاد برجسته حوزه علمیه قم بود.
آیت الله مصباح در هر دوره زمانی، بنا به مقتضیات آن دوره حرکت فرهنگی متناسبی را آغاز نمودند. جدیّت ایشان و نیز نظم و واقع‌بینی ممتاز ایشان، باعث می‌شد که اغلب حرکت‌های فرهنگی ایشان، نتایج مثبتی را به همراه آورد. وی از ابتدای ورود خود به حوزه علمیه قم، متوجه کاستی‌های موجود در این حوزه شده بودند و آن گونه که خود نقل می‌کنند، در انتظار فرصتی بودند تا بتوانند برای آن، راه‌حلی مناسب پیدا کنند. ایشان نارسایی‌های موجود را در سه حوزه نظام آموزشی، مسائل اخلاقی و روند تبلیغی بازشناخته بود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی یکی از موفقیت‌های آیت الله مصباح یزدی را تربیت شاگردانی می‌دانند که حاصل تلاش ایشان در مؤسسه در راه حق و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی بود: «خوشبختانه یکی از موفقیت‌های آقای مصباح یزدی در قم این است که ایشان برخلاف خیلی از فضلای ما که فضلشان در خودشان منحصر مانده، فضلش در شاگردان خوب سرریز شده است.» (۱۳۷۰/۱۲/۱۳)
یکی دیگر از مظاهر جهاد فرهنگی آیت الله مصباح یزدی علاوه بر مجموعه سخنرانی‌های پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران، طراحی و راه اندازی دوره مبانی اندیشه‌ی اسلامی «طرح ولایت» برای دانشجویان سراسر کشور بود. درست در زمانی که دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی با استفاده از فضای دوم خرداد ۱۳۷۶، هجمه گسترده‌ای را به مبانی اسلام و انقلاب اسلامی می‌کردند. به همین دلیل آیت الله مصباح یزدی از جمله شخصیت‌هایی بود که در سال‌های دوران اصلاحات، حجم وسیعی از جوسازی‌ها برای تخریب شخصیت وی صورت گرفت تا او را از صحنه تأثیرگذاری فرهنگی کشور خارج سازد. اما نه تنها این امواج اهانت‌آمیز خللی در ادامه حرکت روشنگرانه وی ایجاد نکرد، بلکه عزم آیت الله مصباح را بر پیمودن مسیر خود راسخ‌تر ساخت.
این روزها تخریب شخصیت و چهره آیت الله مصباح باعث شده است، بیشتر از وجوه شخصیتی این چهره برجسته تاریخ حوزه علمیه، سخن به میان آید. در گفتگو با حجت الاسلام محمد ملک زاده عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به بررسی بخش‌هایی از کارنامه جهاد علمی آیت الله مصباح یزدی پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
محمد ملک زاده در خصوص فعالیت‌ها و سیر اندیشه آیت الله مصباح یزدی گفت: یکی از نکاتی که آیت‌الله مصباح همواره به آن تاکید داشتند کادر سازی کردن و عمل تشکیلاتی و تربیت نیروهای عالم و مؤثر بوده است. ایشان در صدد بودند تا برای مسیر حکومت اسلامی نیروهایی مؤثر و عالم به علوم مختلف تربیت کنند.
وی ادامه داد: آموزش و طلب علم یکی از مواردی است که دین اسلام به آن تاکید دارد. پیامبر اکرم (ص) در روایتی می‌فرمایند که علم را بجویید حتی اگر در چین باشد به اصطلاح در این حدیث اشاره به فراگیری علم در دورترین نقاط عالم دارد یا در جایی دیگر می‌فرمایند انسان مؤمن اندیشه‌های حکیمانه را از هر کس باشد حتی از مشرک و غیر مسلمان فرا می‌گیرد به همین دلیل رسول خدا می‌فرماید که حکمت و دانش گمشده‌ی مؤمن است و در هر جایی باید آن را فرا بگیریم. ملاک ما از سخن حق و باطل ملاک در فراگیری علم به عقاید شخصی نیست به خاطر همین می‌توانیم حق را، از اهل باطل دریافت کنیم ولی باطل را از اهل حق نمی‌شود پذیرفت.
حجت الاسلام ملک زاده اظهار داشت: یکی ازویژگی‌های آیت الله مصباح عمل به روایات و تاکیداتی است که در اسلام برای فراگیری علم انجام شده است. قبل از انقلاب مؤسسه «راه حق» را برای تربیت نیرو و کادرسازی در رشته‌های جامعه شناسی و روانشناسی و سایر حوزه‌های علوم انسانی تأسیس و بعد از انقلاب نیز مؤسسه امام خمینی (ره) را در رشته‌های علوم انسانی و اسلامی، نظیر حقوق، علوم سیاسی و اقتصاد راه اندازی کردند. ایشان اعتقاد داشت حوزه غیر از مسائل فقهی باید به مباحث دیگر ورود پیدا کند و با کشورهای دیگر آشنا شده و به علوم غربی مسلط شود.
وی با تاکید بر اینکه ایشان در زمینه اعزام دانشجو به دانشگاه‌های خارج از کشور پیش قدم بودند، افزود: افرادی برای اعزام دانشجو به خارج از کشور توسط آیت الله مصباح اعزام شدند تا از نزدیک با علوم غربی آشنا شوند و فرا بگیرند. گرچه تأکیدات بسیاری به جهت ظرفیت و بهره‌مندی این افراد برای ورود قوی به مباحث داشتند.
یکی از نکاتی که آیت‌الله مصباح همواره به آن تاکید داشتند کادر سازی کردن و عمل تشکیلاتی و تربیت نیروهای عالم و مؤثر بوده است. ایشان در صدد بودند تا برای مسیر حکومت اسلامی نیروهایی مؤثر و عالم به علوم مختلف تربیت کنند
عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: حضرت آیت الله مصباح بسیار تاکید به آشنایی علوم غربی داشتند و معتقد بودند همه کسانی که به خارج اعزام می‌شوند باید از پایه‌های قوی دینی برخوردار باشد تا دچار استحاله فرهنگی نشود. در همین راستا به یادگیری زبان‌های خارجی تاکید فراوان داشته و شاگردانی را در مؤسسه امام خمینی (ره) تربیت کردند که روحیه انقلابی همراه با آشنایی به علوم غربی داشتند.
حجت الاسلام ملک زاده با تاکید بر اینکه آیت الله مصباح سفرهایی به دیگر کشورهای جهان از جمله انگلستان، اسپانیا و… داشتند، اضافه کرد: علمای بزرگی به فراگیری علم در کشورهای دیگر تاکید داشتند. در گذشته ابن‌سینا برای کسب علم خود بسیار سفر کرده است حتی با وجود سختی‌های بسیار در آن زمان فراگیری علم برای عالمان از سراسر دنیا بسیار مهم بوده است. اسلام بر فراگیری علم و دانش از اقصی نقاط مخصوصاً در زمانی که حکومت اسلامی تشکیل شده، تاکید دارد تا نیروهایی که در خدمت نظام اسلامی هستند صاحب ایده و اندیشه باشند. اگر این آشنایی صورت نگیرد در بسیاری امکان لغزش وجود دارد و یا عدم دفاع عالمانه نیز می‌تواند نتیجه خوبی نداشته باشد. بنابراین لازم است که ما در نظام اسلامی تمام ابعاد را به صورت علمی بررسی کنیم.
وی در پاسخ به این پرسش که چطور راه و روش فعالیت‌های علامه مصباح در این زمینه ادامه پیدا می‌کند، گفت: وضعیت کنونی جامعه به خاطر پیشرفت علوم و مجازی شدن زمینه‌های تدریس و تحقیق و فراگیری دانش بسیار ساده‌تر شده و نیاز به هزینه‌های گزاف ندارد. امروزه مؤسسه امام خمینی (ره) با بسیاری از مراکز علمی دنیا در ارتباط است مهم این است که رویه آموزش ارتباط با مراکز علمی دنیا و فراگیری علوم مختلف و تبادل اطلاعات همچنان ادامه دارد و پیگیری می‌شود.
حجت الاسلام ملکی با اعلام اینکه مؤسسه امام خمینی (ره) در اسلام سازی علوم انسانی تا چه اندازه توانسته ایده‌های خودش را محقق کند، افزود: حدود سه دهه، مؤسسه امام خمینی (ره) تأسیس شده و مشغول فعالیت است، این مؤسسه، تنها مرکز علمی است که به بحث اسلامی‌سازی علوم و نقد عالمانه به علوم مختلف از جمله فلسفه، سیاست و اقتصاد ورود پیدا کرده است. برای این ادعا اگر به انتشارات مؤسسه امام خمینی (ره) نیم نگاهی بیاندازیم متوجه تالیفات خوب در زمینه‌های مختلف روانشناسی، اجتماعی خواهیم بود.
وی در پایان اظهار داشت: به خاطر ارتباطی که مؤسسه امام خمینی (ره) با مراکز علمی جهان، نقش مهمی ایفا می‌کند. پروفسور محمد لگنهاوزن که سال‌هاست مراکز علمی دانشگاه آمریکا را رها کرده و به مؤسسه امام خمینی (ره) آمده و تحقیقات علمی دارد. حتی در بعضی از مراکز علمی در آمریکا و سایر کشورهای غربی مانند انگلیس نکاتی را در وصف آیت الله مصباح ذکر می‌کنند که سیاسیون در داخل به این جنبه‌های علمی آیت الله مصباح آشنا نبودند و در نهایت همان خارج نشینان از تلاش‌های فعالیت‌های علمی انجام شده ایشان، تقدیر کردند. این امر نیز به دلیل وجود انتشارات مؤسسه امام خمینی (ره) و محصولاتش است که افرادی در خارج از کشور بیشتر از سیاسیون داخلی بهره مند شده‌اند. در مؤسسه امام خمینی (ره) همواره به صرف ترجمه اکتفا نمی‌شود و با نقد همراه است یعنی مباحث مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی غرب نقد می‌شود که این امر تأثیر گذاری بیشتری در غنای علمی و اندیشه‌ای دارد.
نظر شما